Historia naszej dzielnicy

Najwyższy punkt Gdyni – góra Donas   (fot.a)

opracowano na podstawie Tomasza Rembalskiego „Gdynia i jej dzielnice przed powstaniem miasta (XIII-XX wiek)” oraz www.kaszubi.pl
Dąbrowa położona na południu Gdyni uznawana jest za jedną z młodszych dzielnic miasta. I nic w tym dziwnego, przeciętny mieszkaniec naszej dzielnicy nie zastanawia się skąd się ona wzięła oraz jakie są jej korzenie historyczne. Okazuje się jednak, że Dąbrowa położona jest na części terytorium dawnej osady, określonej w źródłach wsią lub kolonią.
Nazwa Kolonia lub Dohnasberg pojawiła się na początku XIX wieku i nie wyklucza się, że ówcześni właściciele Chwaszczyna i Wielkiego Kacka założyli wieś o nazwie Januszewo.
Do dziś funkcjonuje wśród starszych mieszkańców Wielkiego Kacka nazwa Janiszewo, będąca wcześniejszym określeniem miejsca, gdzie teraz znajduje się osiedle Dąbrówka.
Już w latach 1402- 1421 w księdze czynszowej biskupa włocławskiego Jana Kropidły znaleźć można wzmiankę o wsi Januszewo. O niewielkiej wsi pisano wówczas że jest niezasiedlona i liczy 40 łanów.
Niemiecki historyk Peter Kriedte przypuszczał, że Januszewo (Popendorf) mogło powstać w wyniku kolonizacji w XIV wieku i tworzyło razem z Wielkim Kackiem i Chwaszczynem jeden zwarty kompleks dóbr biskupstwa włocławskiego. Obie wsie sąsiadujące z Januszewem lokowane w tym samym czasie, Chwaszczyno w 1350 roku, a Wielki Kack w 1353 roku. W przypadku Januszewa nie powiodło się to i przez cały czas wieś występowała w źródłach, jako niezasiedlona, a jej zaludnienie pozostawało w fazie planów.
Niestety w W rejestrze z 1598 roku jest informacja, że Januszewo zostało podzielone między mieszkańców Wielkiego Kacka i Chwaszczyna; tym pierwszym dostała się przypuszczalnie trzecia część gruntów Januszewa, co mogło stanowić około 13 łanów.
Wkrótce pamięć o Januszewie szybko zatarła się wśród okolicznych mieszkańców, dopiero w 1685 roku urzędnikom biskupim mieszkańcy Chwaszczyna zeznali, że „jest też pewny grunt, który zatrzymali Janiszewscy szlachta; teraz te grunta zarosły i nikt ich nie sieje”.
Według niemieckiego historyka Franza Schultza W XVIII i XIX wieku o Januszewie nikt już nie pamięta, ziemie weszły w skład chwaszczyńskiego folwarku. Schultz twierdził, że nazwa Dohnasberg wcześniej oznaczała nazwę pola z wierzchołkiem góry, położonym 206 m n.p.m., będącego dawnym biskupim chwaszczyńskim lasem, należącym do chwaszczyńskiego folwarku. Obecnie jest to najwyższy punkt Gdyni zwany górą Donas. Wygląd XIX-wiecznej Kolonii mocno różnił się od obecnego stanu tego miejsca. Nad całością górował niezalesiony szczyt Donas. Wokół rozmieszczone były charakterystyczne białe chaty, stodoły oraz duża ilość niewielkich oczek wodnych.
Dziś nie ma już oczek wodnych oraz innych śladów dawnej osady. Większość obszaru wzniesienia Donas jest zalesiona, góruje nad nim 70 metrowa wieża telekomunikacyjna, która stanęła tutaj w 2004 roku. Na wysokości 26,5m metrów ulokowano platformę widokową, jest ona udostępniona dla turystów w okresie wiosenno-letnim.
Pozostałością po dawnej osadzie jest ukryty, zniszczony ewangelicki cmentarz. Położony jest zgodnie z luterańską tradycją na uboczu dawnej wsi. Ostatni pochówek mieszkańców osady odbył się w czasach II wojny światowej. O ich obecności, świadczą górujące nad cmentarzem, cztery wiekowe świerki przypominające o założycielach Kolonii. Od kilku lat cmentarz jest porządkowany i otaczany opieką przez uczniów Zespołu Szkół nr 14 z Dąbrowy.
W 1945 roku rejon wzniesienia Donas, był miejscem zaciętych walk pomiędzy wojskami radzieckimi i niemieckimi. Wzniesienie zostało przystosowane przez Niemców do samodzielnej obrony. Obecnie po niemieckich umocnieniach w tym miejscu pozostało niewiele śladów.
Według obliczeń Stefana Ramułta w latach 90. XIX wieku Kolonię zamieszkiwało 225 osób, w tym 151 Kaszubów-katolików, 14 Kaszubów-ewangelików oraz 60 Niemców-ewangelików. Natomiast oficjalna pruska statystyka z 1905 roku podawała w Kolonii 217 osób, w tym aż 142 katolików (w domyśle Kaszubów). W 1805 roku, sołtysem został Michael Schmidt, po którym funkcję przejął w 1817 roku Johann Hass. Tego wkrótce zmienił na urzędzie Andreas Juppenlatzn (1825), a w 1867 roku sołtysem został Antoni Chrabkowski. Jeden z ostatnich (1910) pruskich sołtysów, podlegającym pod obwód chwaszczyński, był niejaki Münch. W okresie międzywojennym gromada Kolonii weszła w skład gminy zbiorczej, obok Bojana, Koleczkowa, Wiczlina oraz majątku Chwaszczyno z siedzibą w Chwaszczynie. Na jej czele w latach 1933-1939 stał Andrzej Dampc, pełniący funkcję wójta. W latach trzydziestych XX wieku sołtysem był Leon Falk. Pamiątką po dawnych czasach jest drewniany krzyż postawiony w 1913 roku przez Józefa Rietza – „na pamiątkę życia”.
Dnia 20 listopada 1972 roku Rada Ministrów w rozporządzeniu w sprawie granic niektórych miast stanowiących powiaty, z dniem 1 stycznia 1973 Kolonię obok Wiczlina, Chwarzna oraz części Chwaszczyna (Kacze Buki), Osowy i Łężyc włączono w granicę miasta Gdyni. W latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych rozpoczęła się intensywna rozbudowa Dąbrowy głównie przez Młodzieżową Spółdzielnię Mieszkaniową, a później także przez wielu innych deweloperów. Obecnie dzielnica zajmuje obszar 5,55 km kwadratowych i liczy prawie 15 tys. mieszkańców.